Van koolhydraten naar lichaamsvet?

20-02-2024

Van koolhydraten naar lichaamsvet?

Vaak wordt gedacht dat onderhuids vet van voedingsvet af komt en dat is ook zo, maar…. niet alleen maar van voedingsvet. Ook de koolhydraten (suikers) die we eten kunnen worden omgezet in onderhuids vet en visceraal vet, het vet rondom onze organen. Hoe gaat dat in zijn werk in ons lichaam?

Als we koolhydraten eten, bijvoorbeeld een boterham of pasta, beginnen enzymen (amylase) in je speeksel deze koolhydraten al meteen af te breken tot suikers (maltose). Deze afgebroken suikers worden dan in je maag en dunne darm verder afgebroken tot enkelvoudige koolhydraten, die we in de regel ‘suiker’ noemen, zoals glucose, fructose en galactose, die vervolgens in je bloedbaan terechtkomen. Glucose is de meest voorkomende suiker die direct in de bloedbaan wordt opgenomen en door je cellen gebruikt wordt als een primaire energiebron. Fructose wordt iets anders verwerkt. Het wordt door de lever opgenomen, waar het kan worden omgezet in glucose en opgeslagen als glycogeen, of omgezet in vet. Fructose volgt dus niet precies dezelfde route als glucose en heeft een andere impact op het lichaam en de bloedsuikerspiegel. Galactose wordt ook door de lever opgenomen, waar het wordt omgezet in glucose. Vanaf dat punt volgt het een vergelijkbaar pad als glucose, wordt het gebruikt voor energie of opgeslagen voor later gebruik.

Je lichaam detecteert bij de opname in het bloed, de toename van glucose en denkt: "Aha, energie!". Hier komt insuline in het spel, een hormoon geproduceerd door de alvleesklier. Insuline helpt de glucose uit je bloed te krijgen en het de cellen in te loodsen waar het wordt gebruikt voor energie, mits daar energie nodig is en er ruimte voor opslag aanwezig is. Denk aan insuline als de sleutel die de deur naar je cellen opent.

Maar wat als je meer koolhydraten eet dan je lichaam nodig heeft voor energie? Wat als er in de cellen geen ruimte is om die energie op te slaan, omdat er te weinig verbruikt wordt? Dan verandert het overschot aan glucose o.a. in vet, onder de invloed van insuline. Je lichaam is namelijk heel efficiënt (of misschien een beetje te efficiënt) in het opbergen van reserve-energie voor later. Deze omzetting gebeurt ook in de lever. In de lever wordt overtollige glucose omgezet in triglyceriden (de chemische vorm van vet) via de novo lipogenese. Deze triglyceriden kunnen vervolgens worden opgeslagen in de lever zelf of getransporteerd worden naar andere delen van het lichaam om opgeslagen te worden in vetweefsel. Het vet wordt vervolgens opgeslagen in vetcellen, zowel onder je huid (subcutaan vet) als rond je organen (visceraal vet). Zie dit als een soort van spaarsysteem, overtollig geld op je bankrekening dat wordt omgezet in spaarobligaties om later te gebruiken.

Terwijl de lever de hoofdrol speelt in dit proces, is dit niet het enige orgaan waar lipogenese kan plaatsvinden. Vetcellen (adipocyten) hebben ook het vermogen om bepaalde hoeveelheden glucose direct om te zetten in vet, hoewel dit proces in mindere mate voorkomt in vergelijking met de lever. Wanneer insuline aan vetcellen bindt, stimuleert het hen om glucose uit het bloed op te nemen en om te zetten in triglyceriden voor opslag. Dit proces maakt deel uit van de normale opslagfunctie van vetweefsel, waardoor het lichaam energie kan opslaan voor toekomstig gebruik. Subcutaan vet is overigens het vet wat je kunt knijpen; het zit net onder je huid. Visceraal vet is wat dieper verstopt, rond je organen.

Kort samengevat: eet je koolhydraten, dan worden deze afgebroken tot suikers, die ofwel worden gebruikt voor energie ofwel worden omgezet in vet en opgeslagen voor later.

Insuline, het hormoon dat geproduceerd wordt door de alvleesklier, speelt dus een sleutelrol in de regulering van de glucose(bloedsuiker)stofwisseling, maar heeft ook een directe invloed op de opslag van vetzuren in vetcellen en stimuleert lipogenese, het proces waarbij vetten worden opgebouwd binnen deze cellen en in de lever, waar de overtollige koolhydraten worden omgezet in vetten.

Insuline doet echter meer dan alleen helpen bij het opslaan van vet; het remt ook lipolyse, het proces waarbij vetten worden afgebroken en vrijgemaakt voor energie. Wanneer insuline niveaus hoog zijn, zegt het in feite: "Geen afbraak nodig, we hebben genoeg energie." Dit betekent dat wanneer er veel insuline aanwezig is, je lichaam minder geneigd is om opgeslagen vet als energiebron te gebruiken, wat kan leiden tot een hogere vetopslag over tijd.

Insuline beïnvloedt bovendien ook de functie van andere hormonen, zoals het remmen van de productie van glucagon (het hormoon dat het tegenovergestelde effect van insuline heeft, door de bloedsuikerspiegel te verhogen en vetverbranding te stimuleren). Bovendien kan een hoge insulineniveau de werking van hormonen beïnvloeden die betrokken zijn bij honger en verzadiging, zoals leptine en ghreline, wat kan leiden tot verhoogde voedselinname en bijdraagt aan gewichtstoename. Dus, terwijl lipogenese de hoofdrol speelt in het verhaal van hoe insuline bijdraagt aan vetopslag, zijn er meerdere bijrollen die ook belangrijk zijn. Het is de interactie tussen al deze processen die samen bepaalt hoe insuline invloed heeft op vetopslag.

Samengevat kunnen we concluderen dat zowel vet eten als koolhydraten eten, ons vetpercentage kan verhogen, zowel onder de huid als rondom de organen. De omzetting vanuit koolhydraten naar vetten, wordt met name door insuline geïnitieerd en wetende dat de pancreas insuline aan gaat maken bij een hoge bloedsuikerpiek, is het management van die bloedsuikerpiek dus een belangrijk aandachtspunt. Door met name enkelvoudige en geraffineerde koolhydraten te vermijden en veel vezels te eten, kunnen we die bloedsuikerpiek in lage balans houden.

Wil je meer weten over een gezonder voedingspatroon, kijk dan eens naar het boek, Voeding als medicijn, hoe doe je dat? op https://hoedoejedat.nu/voeding-als-medicijn, of het 12 weken online programma Food SWITCH op https://portal.leefstijlclub.nl/particulier/programma/food-switch.

Misschien wil je wel voedingscoach worden, check dan eens de online basiscursus Voedingscoach op https://www.efaa.nl/voeding-health-en-lifestyle-opleidingen/voedingscoach