Mensen met een verstandelijke beperking in de sportschool

13-11-2025

Je loopt de sportschool binnen. Alles is vertrouwd: de apparaten, de gezichten, de geluiden. Tot je iemand ziet die zich anders gedraagt dan je gewend bent. Hij/zij stelt directe vragen, reageert trager op aanwijzingen of lijkt moeite te hebben met de omgeving. Je aarzelt. Moet je iets zeggen? Iets doen?

Die aarzeling is begrijpelijk. Onderzoek laat zien dat sporters en trainers zich vaak onzeker voelen wanneer ze in contact komen met mensen met een verstandelijke beperking (VB), vooral als ze daar weinig ervaring mee hebben. Die onzekerheid kan leiden tot afstand of stilzwijgen, en dat belemmert het contact.

Hoe ziet dat gedrag eruit?

In de eerste weken dat iemand met een VB begint in een reguliere sportschool, valt zijn gedrag soms op. Hij/zij maakt onverwachte bewegingen, herhaalt vragen en reageert misschien trager op instructies. Ook drukte, harde geluiden of onverwachte veranderingen kunnen overweldigend zijn. Dit gedrag komt voort uit verschillen in informatieverwerking: mensen met een VB nemen taal soms letterlijk en hebben meer tijd nodig om sociale signalen te begrijpen.

Waar komt dat vandaan?

De oorzaak ligt in cognitieve en sensorische verschillen. Mensen met een VB verwerken prikkels op een andere manier. Ze hebben vaak moeite met het inschatten van emoties, het interpreteren van gezichtsuitdrukkingen of het begrijpen van sociale regels. Dat maakt het lastiger om mee te draaien, zeker in een omgeving zoals een sportschool.

Hoe reageren andere sporters?

Reguliere sporters reageren vaak terughoudend. Ze kijken wel, maar zeggen weinig. Niet uit onwil, maar uit onzekerheid. Ze zijn soms bang om iets verkeerds te doen of te zeggen. Dit fenomeen staat bekend als intergroup anxiety, spanning die ontstaat bij contact met mensen uit een andere sociale groep. Die spanning verdwijnt meestal als er vaker positief contact is, maar in de beginfase kan het leiden tot vermijding of stilzwijgen.

Wat helpt om dat te doorbreken?

Contact helpt. Als mensen elkaar vaker op een prettige manier ontmoeten, neemt de spanning af. Een groet, een compliment, samen een oefening doen, zulke kleine momenten maken het verschil. Maar dat gebeurt niet vanzelf. Onderzoek toont aan dat eenmalig contact zelden voldoende is. Pas als het contact herhaald wordt, in een veilige en gelijkwaardige setting, ontstaat er echt begrip.

Wat kunnen trainers doen?

Trainers en instructeurs spelen hierin een sleutelrol. Zij kunnen de setting zo vormgeven dat iedereen zich veilig voelt. Duidelijke taal, visuele ondersteuning en vaste routines helpen om rust en voorspelbaarheid te creëren. De Sport Care methode, ontwikkeld door de Sport Care Academy, biedt hiervoor een praktische benadering. Trainers leren hoe ze gedrag kunnen herkennen, hoe ze contactmomenten kunnen faciliteren en hoe ze sporters met een VB kunnen begeleiden op basis van hun individuele ondersteuningsbehoefte zodat het sporten in een sportschool niet bij een eenmalige actie blijft.

De methode biedt gedragsinterventies, zoals het gebruik van visuele instructiekaarten en het professioneel begeleiden van mensen met een VB. Daarnaast wordt gewerkt met monitoring, terugkoppeling en intervisie, zodat trainers kunnen blijven leren en bijsturen waar nodig.

Wat levert het op?

Als mensen met een VB regelmatig meedoen in de sportschool, verandert er iets. Er ontstaat meer contact, meer samenwerking en vaak ook meer wederzijds begrip. Sporters leren elkaar beter kennen, passen zich aan en vinden misschien manieren om samen te trainen. Goed georganiseerde sportprogramma’s kunnen zo bijdragen aan sociale inclusie, mits er structurele begeleiding is en het contact langdurig wordt opgebouwd.

Wil jij bijdragen aan een sportomgeving waarin iedereen zich welkom voelt?

De Sport Care methode helpt je om gedrag in diverse sportgroepen professioneel te begeleiden. Met gerichte training, persoonlijke coaching en monitoring ontstaat er een setting waarin iedereen doet. Stichting Sport Care Plus laat zien: gedragsverandering is haalbaar, als je weet hoe.

Wil jij leren hoe je dit in jouw praktijk toepast? Schrijf je dan in voor de opleiding bij EEFA en word Sport Care Coach. Maak van jouw sportomgeving een plek waar verschil leidt tot verbinding en wederzijds begrip!

Referenties:

Block, M. E., & Obrusnikova, I. (2007). Inclusion in physical education: A review of the literature from 1995–2005. Adapted Physical Activity Quarterly, 24(2), 103–124. https://doi.org/10.1123/apaq.24.2.103

Pettigrew, T. F., & Tropp, L. R. (2006). A meta-analytic test of intergroup contact theory. Journal of Personality and Social Psychology, 90(5), 751–783.   https://doi.org/10.1037/0022- 3514.90.5.751

Schalock, R. L., Luckasson, R., & Shogren, K. A. (2010). Intellectual Disability: Definition, Classification, and Systems of Supports (11th ed.). American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.

Scifo, L., Casu, G., & Nota, L. (2019). Inclusive sports programs and social participation: A systematic review. European Journal of Special Needs Education, 34(4), 495–512. https://doi.org/10.1080/08856257.2019.1581403

Sport Care Plus. (2023). Opleidingsprogramma Inclusieve Sportbegeleiding. Sport Care Academy. (Intern opleidingsmateriaal)

Tineke Visser, stichting Sport Care Plus.