06-12-2021

Gezond leven, dat wil natuurlijk iedereen of we willen in ieder geval liever niet ziek worden. Toch blijkt het lastig voor de meeste Nederlanders, om een gezonde leefstijl te blijven hanteren, met alle gevolgen van dien. Vanaf de jaren 50 vorige eeuw is onze gezondheid achteruit aan het gaan en blijken wij mensen het maar lastig te vinden om gezonde switches te maken in onze leefstijl. Toch is het gezond leven model bekend, wetenschappelijk onderbouwd en het wordt daarom ook al als behandeling toegepast bij mensen met obesitas. Waarom het zo lastig is om te switchen naar gezonder, dat hebben we bij Leefstijlclub onderzocht, voor de ontwikkeling van de SWITCH programma’s (Fit SWITCH, Food SWITCH en Mind SWITCH). Samen met o.a. de universiteit van Bratislava, Slovenië, werden binnen dit New Health (www.new-health.eu) project de meest cruciale inzichten vanuit meta onderzoek verzameld en geïntegreerd in deze programma’s. Om mensen optimaal effectief te ondersteunen en helpen onderzochten we ook de oorzaken, waarom mensen het veranderen van hun leefstijl zo lastig vinden. In dit stuk de meest belangrijke bevindingen.

1. Waar je niet bewust van bent, kan je niet veranderen

De eerste en misschien wel meest belangrijke oorzaak van een ongezonde leefstijl is dat er in Nederland geen systeem voorradig is, waarin we onze jeugd de noodzakelijke leefstijlkennis meegeven en bewust  maken van de essentiële inzichten van gezond bewegen en een actieve leefstijl. Alle volwassenen generaties ondervinden het nadeel van dit tekort. Tot 5 a 10 jaar geleden waren de cruciale inzichten over gezond leven gewoonweg nog onvoldoende onderzocht en beschikbaar, dus het was ook gewoonweg onmogelijk om die kennis mee te krijgen. Zo is een gezonde leefstijl eigenlijk, voor alle volwassenen generaties van vandaag de dag meer een toevalstreffer en moeten we eerst tegen gezondheidsproblemen aanlopen om er dan achter te komen dat we met onze leefstijl aan de slag moeten.

2. Te lang gedaan

Als we dan een bepaalde leefstijl aangeleerd hebben gekregen van onze ouders en sociale netwerken in onze jonge jaren, en daar dan mee ons volwassene leven ingaan, dan zorgt ons intelligentie brein systeem ervoor dat we de meeste leefstijl handelingen geautomatiseerd hebben. Hierdoor staan we voor het grootste gedeelte van de dag en van onze leefstijl handelingen op een soort van biologisch automatisch piloot. Als we dat dan willen veranderen, dan blijft die automatisch piloot ons terugtrekken naar het geautomatiseerde gedrag.

3. Belemmeringen gaan geloven

Ons brein is dermate slim dat het, als we ongezond gedrag vast ‘willen’ houden, het er allemaal argumenten voor verzint. Ons brein wil congruent zijn en blijven en als we dan met ons creatieve brein voldoende argumenten hebben, gaan we overstag ofwel, dan houden we het bij het oude aangeleerde gedrag in plaats van het nieuwe gewenste gedrag aan te nemen. Als we die argumenten, die excuses, dan lang en vaak genoeg gebruiken, dan komen we in een vicieuze cirkel terecht. Het aangeleerde gedrag is al vele malen herhaald en de argumenten die ons mensenbrein daarvoor bedenkt zorgen er dan voor dat we steeds sterker worden in het oude aangeleerde gedrag. De belemmerende en beperkende gedachten vormen dan dus een soort van ‘anker’ waardoor verandering steeds moeilijker wordt. 

4. Te druk in het hoofd

We hebben gemiddeld genomen tussen de 60.000 en 70.000 gedachten per dag en aan elke gedachte zitten herinneringen en vaak ook emoties verbonden. Veel van onze herinneringen en emoties vormen een trigger voor onze vecht/vlucht reactie, ofwel voor een stress response, waardoor we instinctiever en, wat Daniel Kahneman in het boek ‘Ons feilbare denken’ noemt, systeem 1 in ons brein met name laten werken. Dat is het snel werkende deel, doordat het automatisch, onbewust en moeiteloos gebeurt. Er is geen bewustzijn of controle over de handelingen en gedachten uit dit systeem. Systeem 1 evalueert de situatie, zoekt naar bestaande relevantie en reageert dan geautomatiseerd. Dit systeem maakt 98% van ons denken uit. Door de drukte in ons hoofd, die alleen maar erger lijkt te worden, lijkt het erop dat we ook steeds primitiever reageren.

5. Bang voor het onbekende

Dat wat we aangeleerd hebben ligt als een pakketje software opgeslagen in ons brein en dat blijven herhalen is het meest gemakkelijk. Iets nieuws of anders doen dan we al kennen, daar ligt vanuit onze evolutie een afweersysteem voor ingebouwd. Als we in de oertijd onbekende geluiden vernamen bijvoorbeeld, dan kon dat zomaar het einde van ons leven betekenen. Dat kon namelijk een groot beest zijn of een andere stam die het op onze voedselvoorraad voorzien had. In onze tijd is het onbekende natuurlijk niet meer levensgevaarlijk, echter toch hebben we er nog weerstand tegen, we kiezen over het algemeen toch nog liever de bekende kant, dat wat we gewenst zijn om te denken en doen.

6. Beperken van energie

Vanuit nature zijn wij mensen erop gericht alles zo efficiënt mogelijk te doen. Als we ergens energie kunnen sparen, dan is dat in principe altijd de eerste instinctieve keuze. Reageren we vanuit systeem 1, ons aangeleerde en geautomatiseerde handelen, dan kost dat ook gewoonweg minder energie. Ons brein moet ook veel harder werken als we systeem 2 inschakelen. Systeem 2 is het creatieve en intelligentie deel van ons denken, maar ook het langzaam werkende deel. Dit komt doordat het doordacht en bewust gebeurt, er een gecontroleerd rationeel denkproces op gang komt, er wordt gezocht naar nieuwe informatie en dat kost meer moeite en meer energie. We zullen dus primair deze energie trachten te sparen.

7. De lat te hoog

Als we dan eens geïnspireerd worden om gezondere keuzes te maken, bewuster worden over een leefstijl aspect en daardoor iets willen veranderen, dan komt het vrij vaak voor dat we een beetje hoogmoedig insteken. Willen we bijvoorbeeld meer gaan sporten, dan nemen we ons bijvoorbeeld voor om meteen 3 tot 4 keer per week te gaan sporten. Elke leefstijl aanpassing is ook een patroon verandering, waar je andere dingen voor aan de kant moet zetten en waarvoor je oude geautomatiseerde patronen af moet leren. We steken dus niet alleen te hoog in maar we onderschatten over het algemeen ook hoe sterk ons geautomatiseerde patroon is op ons dagelijks gedrag. Beter kleinere aanpassingen doen dus waar we ook het vertrouwen in hebben dat we die aankunnen.

8. Een omgeving die niet ondersteunt

Volgens de WHO leven wij in de westerse wereld in een obesogene omgeving, een omgeving die ons blijft stimuleren en prikkelen om de ongezonde keuzes te maken. Als we gezond leven dan niet meegekregen hebben, al heel lang ongezond leven, er ondersteunende belemmeringen voor ontwikkeld hebben, het veel te druk hebben in ons hoofd, een natuurlijke weerstand tegen verandering hebben, de lat te hoog leggen als we iets willen veranderen en dan ook nog vanuit de omgeving doorlopend negatieve prikkels krijgen, dan is het wel logisch dat er een inactiviteit en overgewicht epidemie raast over de wereld.

Het wordt tijd voor een praktische invulling van primaire preventie. Bewustwording van de cruciale aspecten van een gezonde leefstijl en adequate ondersteuning als dat nodig blijkt, dat is wat Leefstijlclub voor ogen had bij de ontwikkeling van het Fit SWITCH, Food SWITCH en Mind SWITCH programma. Deze programma’s worden met behulp van steunpunten in elke regio aangeboden, live, on demand en live online, zodat een ieder deze gemakkelijk kan volgen. Dit programma is ook in een healthy ageing programma gegoten maar ook is Leefstijlclub de stap aan het maken om deze materie in het onderwijs te krijgen, want echte preventie begint toch echt bij het optimaal bewust maken van onze opgroeiende jeugd.

John van Heel

www.leefstijlclub.nl 

Volg ons ook op:

Overige nieuws

Je bent hier:

AANGESLOTEN BIJ


EFAA
Missie & visie

Samen bijdragen aan de stop van de toename van overgewicht.

Stop overgewicht MEER INFO

Nieuwe Gezondheid
Trainers Netwerk

Gratis inspiratie netwerk voor trainers met passie voor het vak

Trainers netwerk MEER INFO

Nieuwe Gezondheid
Lidmaatschappen

Word een leefstijl kenniscentrum van jouw regio!

Nieuwe Gezondheid MEER INFO