Het belang van sport en beweging voor mensen met een verstandelijke beperking - deel 2

26-05-2024

Het belang van sport en beweging voor mensen met een verstandelijke beperking - deel 2

Lees hier deel 1

In het vorige deel hebben we het gehad over hoe sporten een essentieel onderdeel is van een gezonde levensstijl voor iedereen, maar dat dit voor mensen met een verstandelijke beperking of moeilijk te begrijpen gedrag een moeilijker te bereiken onderdeel is in hun leven. En dat terwijl mensen met een verstandelijke beperking meer gezondheidsproblemen ervaren. We hebben toegelicht welk effect bewegen kan hebben bij mensen met een verstandelijke beperking waarbij verslaving op de loer ligt en / of bij wie gedragsproblematiek een onderdeel is in het leven. Ook zijn we ingegaan op de belemmerende factoren die mensen met een verstandelijke beperking ervaren om te gaan sporten. We zijn tot de conclusie gekomen dat sporttrainers en zorgverleners van elkaar kunnen leren door kennisoverdracht en samenwerking zodat de toegankelijkheid voor deze doelgroep toeneemt.

In dit tweede artikel onderzoeken we wat de effecten zijn van bewegen met hart- en vaatziekten, overgewicht / obesitas en eenzaamheid. Ook kijken we naar de bevorderende factoren om te gaan sporten voor mensen met een verstandelijke beperking. Wat is er nog meer nodig om mensen met een verstandelijke beperking de mogelijkheid te geven om te gaan sporten?

Een korte herhaling

In Nederland heeft naar schatting 1 op de 10 mensen een matige tot zware lichamelijke of verstandelijke beperking. Echter, uit onderzoek blijkt dat slechts 21% tot 35% van deze groep minstens eens per week sport, in vergelijking met 60,1% van de Nederlanders zonder beperkingen.

Dit gebrek aan sportdeelname is zorgwekkend gezien de verhoogde gezondheidsrisico's die mensen met een beperking vaak ervaren. Mensen met een verstandelijke beperking hebben namelijk vaak te maken met een scala aan gezondheidsproblemen, waaronder hart- en vaatziekten, obesitas, verslavingsproblematiek en eenzaamheid. Deze problemen kunnen deels worden aangepakt door middel van regelmatige lichaamsbeweging en sportactiviteiten.

Effecten op hart- en vaatziekten

Volwassenen met een verstandelijke beperking hebben een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, mede veroorzaakt door factoren zoals diabetes, hypertensie (hoge bloeddruk) en overgewicht. Ze zijn minder actief dan de algemene bevolking en hun fysieke fitheid ligt over het algemeen lager.

Uit meerdere studies blijkt dat fysieke activiteit het risico op hart- en vaatziekten bij gezonde volwassenen verkleint en dat fysieke activiteit de prognose bij patiënten met hart- en vaatziekten verbetert. Alhoewel er goede gezondheidsvooruitzichten zijn voor mensen met hart- en vaatziekten die starten met bewegen wordt er geadviseerd om het bewegen langzaam op te bouwen. Dit is zeker van toepassing voor veel mensen met een beperking.

Bestrijding van obesitas en overgewicht

In verschillende studies komt naar voren dat obesitas en (ernstig) overgewicht veel voorkomt bij mensen met een matige en licht verstandelijke beperking en bij mensen met het syndroom van Down. Volgens de GOUD studie komt obesitas vooral voor bij ouderen met een verstandelijke beperking. Als het gaat om ernstig overgewicht dan komt dit voor bij 26% van diezelfde groep. In een andere studie bedraagt de som van overgewicht en obesitas zelfs 42%. Een oorzaak kan zijn dat het gebruik van atypische antipsychotica medicatie het risico op obesitas en overgewicht verhoogt.

Het lijkt misschien logisch dat mensen met obesitas of ernstig overgewicht, zoals we vaak zien bij de reguliere doelgroep in programma's zoals "Obese", simpelweg moeten beginnen met sporten en hun levensstijl drastisch moeten aanpassen. Dit kan inderdaad een positief effect hebben op deze problemen. Maar zoals we eerder hebben besproken, is bij mensen met een verstandelijke beperking meer nodig dan alleen een aanpassing op deze gebieden.

Vermindering van eenzaamheid

Eenzaamheid komt vaak voor bij mensen met een beperking. Vaak ontstaat dit vanaf de kindertijd en zet zich door tot in de volwassenheid. Enerzijds kan dit komen doordat mensen met een verstandelijke beperking door hun beperktere sociale mogelijkheden negatievere reacties van de samenleving krijgen. Anderzijds is de gehandicaptensector de laatste jaren erg veranderd. Bijvoorbeeld door de extramuralisatie, waarbij de zorg en ondersteuning steeds meer verleend wordt bij burgers thuis en op andere locaties dan in de zorginstelling. Hierdoor zijn veel mensen met een verstandelijke beperking verhuisd van een zorginstelling naar een woning in de wijk. Hierdoor zijn vertrouwde banden weggevallen, waardoor de eenzaamheid van mensen met een beperking toegenomen is.

Sporten en bewegen kan de eenzaamheid echter verminderen. Het biedt nieuwe contacten wat tot een gevoel van verbondenheid kan leiden. Het helpt bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden en het ontwikkelen van een ondersteunend netwerk.

Bevorderende factoren van sportparticipatie

Diverse factoren beïnvloeden de sportparticipatie van mensen met een beperking. Belangrijke aspecten zijn:

Het sociale aspect: in de sportondersteuning zijn continuïteit en flexibiliteit zijn hard nodig. De aanwezigheid van begeleiders en medesporters is van grote waarde, aangezien dit niet alleen een gevoel van verbondenheid en motivatie geeft, maar ook een stimulans vormt om de stap richting sportbeoefening te blijven zetten.

Het individuele aspect: Begeleiders moeten zich richten op de individuele wensen en mogelijkheden van de doelgroep. Laagdrempelige kennismaking met verschillende sporten kan de betrokkenheid vergroten omdat het aansluit bij de leefwereld van mensen met een verstandelijke beperking.

Sportactiviteiten moeten ook aansluiten bij het beweegtempo en ervaringsniveau van mensen met een verstandelijke beperking. Het aanpassen van intensiteit en duur van trainingen is belangrijk.

Het inclusieve aspect: Sportaanbieders en medesporters zijn gebaat bij een open houding en het hebben van begrip voor de mogelijkheden en beperkingen van mensen met een verstandelijke beperking. Sportleiders moeten bekend zijn met psychiatrische diagnoses en verstandelijke beperkingen, en in staat zijn om hierop in te spelen. Dit vergt inspanning van sporttrainers om kennis te kunnen en willen vergaren op deze gebieden.

Het fysieke aspect: Sportfaciliteiten moeten aangepast en goed bereikbaar zijn. Lage drempels, zoals (gratis) vervoer bevorderen de deelname aanzienlijk.

Conclusie

Zowel uit deel 1 en deel 2 blijkt dat er uitdagingen en mogelijkheden zijn rond sportparticipatie voor mensen met een verstandelijke beperking of moeilijk te begrijpen gedrag. Er zijn veel voordelen van sporten op verschillende gebieden, zoals fysieke gezondheid, emotioneel welzijn, intellectuele ontwikkeling, sociale interactie en persoonlijke groei, maar er zijn ook barrières die deze groep mensen vaak ervaart bij het deelnemen aan sportactiviteiten.

De conclusie is duidelijk: hoewel sporten een krachtig middel is om de gezondheid en het welzijn van mensen met een verstandelijke beperking te bevorderen, wordt deze mogelijkheid nog te vaak gemist door belemmerende factoren zoals gebrek aan toegankelijkheid, sociale stigma's en onvoldoende begrip van hun behoeften in sportomgevingen.

Om de sportparticipatie van mensen met een verstandelijke beperking te verbeteren, is een meeromvattende aanpak nodig. Dit impliceert niet alleen het bieden van toegankelijke sportfaciliteiten, maar ook het bieden van passende begeleiding, het bevorderen van sociale inclusie, en het vergroten van kennis en begrip onder sportaanbieders en zorgverleners. Door samen te werken en kennis uit te wisselen, kunnen sporttrainers en zorgverleners een inclusieve sportomgeving opzetten waarin ook mensen met een verstandelijke beperking de positieve effecten van sport en beweging kunnen benutten.

De Sport Care Plus methode

De Sport Care Plus methode voorziet in het aanbieden van -  en toeleiden naar sport en bewegen voor mensen met een verstandelijke beperking (VB), autisme, moeilijk te begrijpen gedrag en niet- aangeboren – hersenletsel (NAH). Sport Care Plus voorziet in gespecialiseerde sportbegeleiding op een projectmatige manier, met een duidelijke kop en een staart, waarin er gewerkt wordt aan persoonlijke en fysieke doelen. In groepsvorm of op individueel niveau (al dan niet toewerkend naar een groepsvorm). Op regulier of veilig (eigen) terrein. Het kan dus betekenen dat de sportcoach de sporter thuis ophaalt en naar de sportclub brengt. Indien nodig beweegt de sporter een eerste periode op eigen terrein tot dat dit op ander terrein zoals een sportclub kan. Dit vraagt een andere en meer persoonlijke benadering van trainers die dit enerzijds begrijpen en anderzijds kunnen aansturen.

Sport Care Plus coaches sporten en bewegen met de specifieke doelgroepen en hebben kennis en kunde van zowel ondersteuningsbehoeften als van sportbehoeften. Hierdoor opereren ze in samenwerking met sport en zorg. Wil jij meer weten over hoe je Sport Care Plus Coach wordt? Kijk op de website van Sport Care Plus (www.sportcareplus.nl), en meld je aan voor de opleiding:

https://www.efaa.nl/fitness-en-pt-opleidingen-verdieping/sport-care-coach-opleiding

Tineke Visser, Sport Care Plus.

Bronnen:

• de Winter CF, Bastiaanse LP, Hilgenkamp TI, Evenhuis HM, Echteld MA. Cardiovascular risk factors (diabetes, hypertension, hypercholesterolemia and metabolic syndrome) in older people with intellectual disability: results of the HA-ID study. Research in Developmental Disabilities. 2012;33(6):1722-31
• Hilgenkamp TI, Reis D, van Wijck R, Evenhuis HM. Physical activity levels in older adults with intellectual disabilities are extremely low. Res Dev Disabil. 2012;33(2):477-83
• Hilgenkamp TIM, van Wijck R, Evenhuis HM. Low physical fitness levels in older adults with ID: results of the HA-ID study. Res Dev Disabil. 2012;33(4):1048-58
• https://cvgk.nl/2014/05/21/sport-en-het-hart-onbeperkte-voordelen/
• De effectiviteit en veiligheid van leefstijlinterventies bij hart− en vaatziekten - Leefstijl (bsl.nl)
• https://cvgk.nl/2014/05/21/sport-en-het-hart-onbeperkte-voordelen/
• De effectiviteit en veiligheid van leefstijlinterventies bij hart− en vaatziekten - Leefstijl (bsl.nl)
• Overgewicht | Somatische verklaringen - Centrum voor Consultatie en Expertise (cce.nl)
• Eenzaamheid onder mensen met een verstandelijke beperking: wat kun jij doen? (handjehelpen.nl)
• Onderzoek Minister van Gehandicaptenzaken: Eenzaamheid onder mensen met beperking groot probleem | Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (vgn.nl)
• Eenzaamheid onder mensen met een verstandelijke beperking: wat kun jij doen? (handjehelpen.nl)
• ‘Laat ons meegroeien met onze leeftijdsgenoten’ | Movisie
• Wees alert op eenzaamheid (kennispleingehandicaptensector.nl)
• https://studenttheses.uu.nl/handle/20.500.12932/31471
• 150309_114022_Sport4All_NH_LK_Web-2.pdf (verwey-jonker.nl)
• Visie op de extramurale zorg in 2030 | TNO